REYHAN - FESLEĞEN (Ocimum basilicum)

Vatanı güney Asya olup 150’ye yakın varyetesi mevcuttur. İtayla, Fransa, İspanya ve Almanya’da kültürü yapılmaktadır. Yurdumuzda Akdeniz bölgesinde ve Ege bölgesinde hayli sevilir. Saksı ve
bahçeler için süs nebatı olarak yetiştirilir. Halk arasında küçük yapraklarına “sinek kanadı”, biraz
büyük olup küre biçiminde olanlara “top reyhan” denir. Pencere saksılarına koyarak güzel, parlak yeşil rengi, top halinde güzel görünüşü ve kendine has hoş kokusuyla pencerelere güzel bir
ziynet teşkil eder. Nefis kokusunu sivri sinekler sevmediği için pencerelerden sivri sineklerin
girmediğine inanılır. Fesleğen doğu ve güney Anadolu’da çoğunlukla reyhan olarak bilinir.
Reyhanın Arapça “Rieha = koku” dan geldiği bilinmektedir.
Hanımlara isim, şarkılara beste bile olmuştur.
Bahar olarak ekilen fesleğen (adi fesleğen) Antakya ve Antalya pazarlarında demet halinde “bahar” olarak satılır. Çok eskiden beri faydaları bilinen reyhan, aynı isimle, İslam hekimi Şeyh Hekim Ebu Abdullah
Muiniddin’in “Sufilerin Şifa Sanatı” adlı eserinde kısaca bugün bildiklerimizin aynısı yazılıdır. Antakya’da yetiştirilen “Adi Reyhan” 50-60 cm.’ye kadar boyludur. Toprak üstünden itibaren dallar ve kolları yukarı
doğru yükselir. Aşağı yukarı her dalın ucunda uzun başağı andıran çiçek demetleri 6 çiçekli halkalar teşkil edecek şekilde 5-6 mm.’de bir üst üste sıralanarak 15-20 cm. kadar boylanır. Çiçeklerin taç yaprakları çoğunlukla kirli, beyaz veya çok açık eflatun rengindedir. Olgunlaşan çiçekler taç yapraklarını döktükçe, yeşil renkte olur. Başakların alt kısmı kurumaya başlarken açık kahverengi, ortası
yeşildir. Üst kısmında çiçekler hala açılmaya devam eder. Alttaki tohumlar, her çiçekte 4 adet kadardır. Koyu kahve siyahımsı renkte güzel kokar. 2 mm. kadar boyundadır. Bitki çok dallanır. Alt yapraklar az dişli, 3-4 cm. eninde, 7-8 cm. boyunda, basit saplı, çoğunlukla koyu yeşil ve parlak, bir yıllık bir bitkidir. Reyhanı ekseriya biber ile birlikte ekmek bir gelenek haline gelmiştir. Bilerek veya bilmeyerek de olsa güzel bir usuldür. Bahçıvanlar biber meştelerine biraz da reyhan karıştırırlar. Biber fideleri, şaşırtılırken
arada sırada reyhan fideleri ekilir. Çiçek açma zamanı reyhanla biber aynı zamana rastladığı için reyhanın nefis kokusu arıları uzaktan davet (oğulotu ve kuşdilinde olduğu gibi) eder. Gelen arılar bu meyanda kokusuz biber çiçeklerini de ziyaret ederek tozlaşmayı da sağlamış olurlar. Bu vesile ile randıman artar.

Avrupalılar reyhanı eterik yağı için plantasyonunu yapmaları yanında baharat olarak ta çok kullanırlar. Rosemarin (kuşdili), kekik, nane vs. yerine, yemeklerde rayiha ve çeşni olarak çorbalarda, tazesi salatalarda ve çiğ hazırlanan yemeklerin korunmasında yararlanılır.
Anadolu’da nane yerine kullanıldığı gibi yemek ve salatalarda kullanılır. Kendine yakışan tüm yemeklere girer. Antakya’da pek çok aileler biber dövmesinde, patatesle yapılan çiğ köftelerde, pilavlarda ve dolmalarda kekik ve nane gibi kullanılır. Bu bitkinin menopoz dönemine yaklaşan hanımlarımız tarafından özellikle kullanılması bu dönemin zararsız atlatılması için sürekli tavsiye edilir.
BİLEŞİMİNDE: % 2-4 eterik yağı vardır. Eterik yağının içerisinde muhteva olarak,
-Estragol
-Linalol ve tanenli maddeler ihtiva eder.

ETERİK YAĞININ KULLANILDIĞI VAK’ALAR: Sinir sistemi
bozukluklarından mütevellit uykusuzluk, sinir gerginliği, mide krampları, baş dönmesi vak’aları, migren, bayanların kifayetsiz muayyen günleri, barsak enfeksiyonu ve boğmaca gibi rahatsızlıklarda kullanılır.

ETERİK YAĞIN KULLANILIŞI: Bir çay kaşığı bala 3-5 damla
karıştırılarak eritilir. Bu eriyik üzerine 1 bardak su ilave edilerek, iyice eritilir
günde 3 defa birer bardak içilir.

NOT: Menopoz dönemindeki hanımların, sinir sistemi tahriş olmuş bayanların yatıştırıcı ve uyku yapıcı olan bu bitkinin eterik yağı, vazgeçemedikleri önemli bir iksirdir.

YAPRAK ve ÇİÇEKLERİN KULLANILIŞI:
Gölgede kurutulmuş çiçek ve yaprakları çay olarak içilir. 1 bardak kaynar suya 2-3 gr. ufalanmış reyhan konur, 5 dakika bekletilir, süzülür ve çilir. Veya bir bardaklık su içerisine 2-3 gr. reyhan yaprağı konup hafif ateşte sık sık karıştırılarak, 1 dakika tutulur. Süzüldükten sonra günde üç defa
birer bardak içilir. Mideyi rahatlattığı gibi idrar artırıcı ve yatıştırıcıdır. Yaprakları çok ince toz haline getirilerek buruna enfiye gibi çekilmesi, koku alma hassasını kaybedenleri eski haline getirir ve kronik
nezleye iyi gelir.